Wszystko wskazuje na to, że „produkowane” przez nas plastikowe odpady są coraz bardziej niebezpieczne dla Ziemi i dla nas. Większość widziała wypełnione plastikowymi torebkami brzuchy ryb, kończących w cierpieniach żywot na brzegach mórz i oceanów.
Na rynku jest kilka alternatyw dla plastikowych opakowań, w tym papier, który wydaje się być najlepszym rozwiązaniem. Najlepiej szary i bez nadruków. Ale czy na pewno to najlepsze rozwiązanie?
Mało kto wie skąd wzięły się plastikowe torby. Zostały one wynalezione po to, aby zastąpić jako bardziej przyjazne dla środowiska torby papierowe z jednym zastrzeżeniem – miały służyć do wielokrotnego użytku. Tak, to prawda – w założeniu miały być bardziej ekologicznym rozwiązaniem.
Poniżej spróbujemy porównać wpływ na środowisko różnego rodzaju toreb tj. bawełnianych, jutowych, lnianych i plastikowych.
Plastikowa (polietylenowa) torba powstała w Szwecji w 1959 roku dzięki pomysłowości Stena Gustefa Thulina. To był pierwszy T-shirt bag biorący swą nazwę od prostego wykroju torby. Thulin chciał rozwiązać problem wycinanych drzew z przeznaczeniem na produkcję papieru właśnie. W przeciwieństwie do papierowych miała być lekka, mocna i używana wielokrotnie. Niestety ich niska cena produkcji i nasza wygoda spowodowała, że stało się inaczej.
Jest wiele badań począwszy od wpływu opakowań na zmiany klimatu po badania ich cyklu „życia” na środowisko. Brytyjskie badania zawierają wnioski, że aby zmniejszyć globalne ocieplenie spowodowane opakowaniami powinniśmy:
- toreb papierowych używać nie mniej niż 3 razy,
- toreb plastikowych (grubszych) używać nie mniej niż 4 razy,
- toreb plastikowych reklamowych używać nie mniej niż 11 razy,
- toreb bawełnianych używać nie mniej niż 131 razy.
Z kolei duńskie badania cyklu życia toreb i wpływu na środowisko również biorąc pod uwagę fazę produkcji wskazują na konieczność używania toreb plastikowych nawet 37 razy przed wyrzuceniem, ale papierowych aż 43 czyli więcej niż plastikowych! Czy jakakolwiek torba papierowa to wytrzyma? Zdecydowanie nie!
Trzeba sobie uświadomić, że papierowe torby często nie są produkowane papieru z recyklingu, co wymaga wycinki drzew. Dodatkowo produkcja papieru zużywa znaczne ilości wody, energii i oczywiście chemikaliów.
Podobnie produkcja toreb bawełnianych, które powinny być używane ponad 7100 razy jest bardzo szkodliwa dla środowiska. Do uprawy bawełny zużywa się ogromnych ilości wody, a także blisko 16% wszystkich pestycydów w rolnictwie. Na plus przemawia fakt, że są biodegradowalne i pochodzą ze źródeł odnawialnych a ich trwałość jest dużo wyższa niż plastikowych czy papierowych. Innym rozwiązaniem są torby z konopii, których wytwarzanie nie wymaga dużych ilości wody ani chemikaliów.
| Torby | Produkcja | Wytrzymałość | Odporność na war. pogodowe | Sugerowana ilość użyć | Inne cechy |
| papierowe | duże ilości wody,energochłonność,chemikalia, odnawialne źródła,dostępność drewna, | niska | niska | 43 razy | – składanie osłabia jej wytrzymałość,biodegradowalna, |
| bawełna | ogromne ilości wody,energochłonność,chemikalia (blisko 16% wszystkich pestycydów w rolnictwie), odnawialne źródła, | duża | średnia | duża waga, wyższe koszty transportu, | |
| konopie | nie wymaga chemikaliów,nie wymaga dużej ilości wody,odnawialne źródła,konopie rosną nawet w trudnych warunkach | bardzo duża | wysoka | drogi materiał,rafinacja włókniny wymaga dużej ilości wody,biodegradowalne | |
| jutowe | odnawialne źródła,nie wymaga chemikaliów, | bardzo duża | średnia jeśli nie zabezpieczona chemicznie, | nieprzyjemna w dotyku,biodegradowalne | |
| plastikowe | chemikala,energochłonność,nieodnawialne źródła energii,polipropylen nadaje się do recyklingu,może być wytwarzane z materiału recyklingowego, | duża | wysoka | 37 razy | zajmuje b. mało miejsca,lekka,łatwa do utrzymania w czystości,nie biodegradowalne,rozkłada się na mikrocząstki wnikające w organizmy żywe, |
W praktyce spotykamy się przede wszystkim z torbami plastikowymi, papierowymi i bawełnianymi. Torby bawełniane z racji ich wyższej wartości i specyfiki używania – są w świadomości większości ludzi najtrwalsze i służą do wielokrotnego użytku, często wiele miesięcy. Ich wpływ na środowisko ze względu na długi okres użytkowania nie jest znaczący. Inaczej jest z torebkami plastikowymi i papierowymi. Trudność w ocenie tego, które z nich są bardziej ekologiczne wynika ze złożoności całego etapu produkcji, a nawet źródła pozyskiwania surowców, co może mieć kolosalne znaczenie (lasy uprawiane w sposób zrównoważony).
Plastikowe opakowania mogą być wytwarzane z plastiku recyklingowego podobnie jak i papierowe, a ich produkcja wymaga mniej energii.
Plastikowe opakowania są też zdecydowanie lżejsze i zajmują mniej miejsca od pozostałych, co jeśli bierzemy pod uwagę transport i przechowywanie ma również znaczenie dla ekologii. Szacuje się, że taki stosunek objętości plastiku do papieru to 1 do 7. Odpady plastikowe (nie tylko reklamówki) są podatniejsze na kompresję niż papier – zajmują więc teoretycznie na wysypiskach (w ujęciu %) mniej miejsca niż papier. Coraz częściej jednakże plastik powoduje powikłania i śmierć fauny morskiej, a drobne jego cząsteczki odnajdywane się w organizmach żywych. Co ciekawe problem odpadów plastikowych został dostrzeżony już ponad 15 lat temu w Indiach, gdzie np. w prowincji Himachal Pradesh używanie plastikowych torebek jest karane wysokimi mandatami.
Mit: papierowe opakowania są bardziej ekologiczne niż plastikowe ponieważ pochodzą ze źródeł odnawialnych.
Fakt: badania naukowe cyklu życia pokazują, że plastikowe opakowania są bardziej ekologiczne na etapie produkcji i trwalsze (wielokrotne użytkowanie). Mają również mniejszy ślad węglowy!
Szkocki rząd przez dwa lata badał wpływ plastikowych torebek na środowisko wraz z wieloma ekspertami oraz agendami środowiskowymi rządów z całego świata. W 2005 roku przedstawił swój raport, który zawiera porównanie wpływu torebek obu materiałów. Raport dowodzi że papierowa torebka ma większy niż plastikowa negatywny wpływ na środowisko naturalne pod wieloma względami:
- wymaga zużycia większej ilości wody przy produkcji,
- sprzyja zwiększaniu kwaśności atmosfery i środowiska,
- zwiększa ilość ozonu w warstwie przyziemniej, który w nadmiernej ilości uszkadza rośliny na poziomie komórkowym i może nawet uszkadzać układ oddechowy człowieka,
- stymuluje eutrofizację wód (nadmierne wzbogacenie wód w pierwiastki biofilne) co skutkuje zwiększanie żyzności wody i przerostów wskutek czego wyginięciu ulega fauna.
Poniższa tabela obrazuje wyniki badań szkockich w których przyjęto poziom wyjściowy poszczególnych wskaźników jako 1 dla cienkich torebek plastikowych. Wskaźniki dla toreb papierowych większe od 1 oznaczają o tyleż większy wpływ.
| Wskaźnik wpływu na środowisko (wpływ produkcji) | Torba plastikowa HDPE (cienka) | Torba papierowa |
| Zużycie energii nieodnawialnej | 1.0 | 1.1 |
| Zużycie wody | 1.0 | 4.0 |
| Emisja szkodliwych gazów przyspieszających zmiany klimatu | ||
| Kwaśne deszcze | 1.0 | 1.9 |
| Obniżenie jakości powietrza (tworzenie przyziemnej warstwy ozonu) | 1.0 | 1.3 |
| Eutrofizacja wód | 1.0 | 14.0 |
| Produkcja odpadów stałych | 1.0 | 2.7 |
| Ryzyko zanieczyszczenia środowiska | 1.0 | 0.2 |
Inne cechy toreb papierowych:
- są średnio 7x cięższe niż plastikowe co zwiększa koszty (również ekologiczne) transportu,
- zajmują więcej miejsca na składowiskach.
Wyliczenia wpływu toreb na środowisko:
| Wpływ na środowisko 1000szt. toreb papierowych | Plastikowe | Papierowe (30% recyklingowego) |
| Całkowita energia zużyta w produkcji (w MJ) | 763 | 2622 |
| Paliwa kopalne w kg | 14,9 | 23,2 |
| Odpady komunalne w kg | 7,0 | 33,9 |
| Emisja gazów cieplarnianych CO2 w tonach | 0,04 | 0,08 |
| Zużycie wody w galonach | 58 | 1004 |
Reasumując mamy dla Was takie wnioski w kolejności wagi:
- korzystajmy z torebek racjonalnie.
To nie materiał z jakiego jest wykonana torba decyduje o wpływie na środowisko lecz nasze zachowania – jak rozsądnie używamy opakowań. Unikajmy więc pakowania każdego produktu w osobne torebki. Zwracajmy sprzedawczyniom uwagą aby tego nie robiły, - zabierajmy za sobą zawsze na zakupy torby – najlepiej wcześniej zakupione,
- starajmy się wybierać produkty o jak najmniejszej ilości opakowań. Zazwyczaj możemy kupić warzywa na wagę a nie pakowane,
- wybierajmy opakowania plastikowe aniżeli papierowe,
- wykorzystaj maksymalnie torebki – niech kończą swój żywot jako worek na śmieci.
Artykuł bazuje na wnioskach z badań z 2005 roku przeprowadzanych w Szkocji oraz w 2011 w Wlk. Brytanii przez Agencję ds Środowiska (Environment Agency); studium cyklu życia Eco-Bilan Carrefours Paris; raport dot. analizy cyklu życia (LCA’s) ULS oraz raportu North American Boustead.